МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

 

2000 оны 5 дугаар сарын 05-ны өдөр

Улаанбаатар хот

 

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ТУХАЙ

 

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Нийтлэг үндэслэл

1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт

1.1.Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр аялал жуулчлалыг хөхүүлэн дэмжих, аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхлэх, жуулчны үйлчилгээ үзүүлэхтэй холбогдуулан төр, иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хооронд үүсэх харилцааг зохицуулахад оршино.

2 дугаар зүйл. Аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомж

2.1. Аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомж нь Иргэний хууль, Газрын тухай, Байгаль орчныг хамгаалах тухай, Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хууль болон энэ хууль, тэдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.

2.2. Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.

2.3. Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутагт аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулахаар бол түүнтэй холбогдсон харилцааг Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуулиар зохицуулна.

3 дугаар зүйл. Хуулийн нэр томъёо

3.1. Энэ хуульд хэрэглэсэн дараахь нэр томъёог дор дурдсан утгаар ойлгоно:

3.1.1 “аялал жуулчлал” гэж хувь хүн өөрийн байнга оршин суудаг газар нутгаасаа нэгээс 183 хүртэлх хоногийн хугацаагаар амралт, сувилал, танин мэдэхүйн зорилгоор болон шашин шүтлэг, ажил мэргэжлийн шугамаар өөр газар нутагт аялан явахыг;

3.1.2. “аялал жуулчлалын байгууллага” гэж аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнийг бүрдүүлэх, сурталчлах, худалдах, худалдан авах, аялал жуулчлалын багц буюу тухайлсан үйлчилгээг зохион байгуулж байгаа ашгийн төлөө хуулийн этгээдийг;

3.1.3. “аялал жуулчлалын бүс нутаг” гэж Монгол Улсад аялал жуулчлал хөгжүүлэхэд тохирсон байгаль, түүх, соёлын нөөц бүхий газар нутгийг;

3.1.4. “аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн” гэж аялал жуулчлалын байгууллагаас үзүүлж байгаа жуулчдын сонирхлыг татах, тэдний аялах тав тухтай нөхцөлийг хангасан төлбөрт үйлчилгээг;

3.1.5. “жуулчин” гэж аялал жуулчлал хийж байгаа Монгол Улсын иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг;

3.1.6. “жуулчны үйлчилгээний байгууллага” гэж зочид буудал, жуулчны бааз, зоогийн газар, амралт сувилал, тээвэр, холбоо, үзвэрийн зэрэг үйлчилгээг жуулчинд үзүүлж байгаа байгууллагыг;

3.1.7. “хөтөч-тайлбарлагч” гэж аялал жуулчлалын хөтөлбөрийн дагуу жуулчинд газарчлан, орчуулга, тайлбар хийх хувь хүнийг;

/Энэ заалтад 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон/

3.1.8. “дээд зэрэглэлийн зочид буудал” гэж зочид буудлын цогц үйлчилгээний жишиг шаардлагын 3 ба түүнээс дээш од бүхий зэрэглэлийг хангасан үйлчилгээний байгууллагыг.

/Энэ заалтыг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

 

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
Аялал жуулчлалын байгууллага

4 дүгээр зүйл. Аялал жуулчлалын байгууллага, түүний ангилал

4.1. Аялал жуулчлалын байгууллага нь дараахь үйл ажиллагаа эрхэлнэ:

4.1.1. аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг төлөвлөх, бүрдүүлэх, сурталчлах, бөөнөөр болон жижиглэнгээр худалдах, аялал зохион байгуулах;

4.1.2. виз авахтай холбогдсон болон аяллын бусад бичиг баримтын бүрдүүлэлт хийх;

4.1.3. онгоц, төмөр зам болон тээврийн хэрэгслээр зорчих билет /тийз/-ийн захиалга хийх, билет /тийз/ худалдах, худалдан авах;

4.1.4. зочид буудал, жуулчны бааз, байр, үзвэрийн захиалга хийх;

4.1.5. жуулчныг угтан авах, үйлчлэх, үдэн гаргах ажлыг зохион байгуулах.

4.2. Аялал жуулчлалын байгууллагыг туроператор, турагент гэж ангилна:

4.2.1. туроператор нь энэ хуулийн 4.1.1-4.1.5-д заасан үйл ажиллагаа эрхэлнэ;

4.2.2. турагент нь энэ хуулийн 4.1.2-4.1.5-д заасан үйл ажиллагааг бүхэлд нь, эсхүл түүний тодорхой хэсгийг, түүнчлэн туроператорын бүтээгдэхүүнийг зуучлан худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа эрхэлнэ.

5 дугаар зүйл./Энэ зүйлийг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/

/Энэ зүйлийг 2011 оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

6 дугаар зүйл./Энэ зүйлийг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

7 дугаар зүйл. /Энэ зүйлийг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

8 дугаар зүйл. Аялал жуулчлалын байгууллагын бүрэн эрх

8.1. Аялал жуулчлалын байгууллага нь дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

8.1.1. аялал жуулчлалын байгууллага нь энэ хуулийн 4.2-т заасан ангилалд нийцүүлэн үйл ажиллагаа явуулах;

8.1.2. аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнээ өөрийн нэрийн өмнөөс сурталчлах, худалдах, худалдан авах;

8.1.3. тухайн жилд үйлчлүүлсэн жуулчдын талаархи судалгааг тогтоосон журмын дагуу аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад гаргаж өгөх;

/Энэ заалтад 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон/

8.1.4. Монгол Улсын нийгэм, эдийн засаг, төрийн байгуулалт, түүх соёл, ёс заншил, зан үйлийн талаар жуулчдад үнэн бодит мэдээлэл өгөх;

8.1.5. байгаль, түүх, соёлын нэн ховор зүйлсийг хайрлан хамгаалахад өөрийн зүгээс шаардагдах арга хэмжээ авах, гарсан зөрчлийн талаар холбогдох байгууллагад мэдэгдэх;

8.1.6. аялал жуулчлалын үйлчилгээний ажилтнуудаа мэргэжлийн сургалт, дамжаанд хамруулж байх;

8.1.7. аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнийхээ үнэ тарифыг тогтоох;

8.1.8. аялал жуулчлалын үйлчилгээний байгууллагуудтай гэрээ байгуулах.

8.1.9. жуулчдад мэргэжлийн хөтөч-тайлбарлагчаар үйлчлэх;

/Энэ заалтыг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

8.1.10. эрх бүхий байгууллагаар зэрэглэлээ тогтоолгох.

/Энэ заалтыг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

8.2. Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмэр оруулах, байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй, хүн амын эрүүл мэнд, уламжлалт зан заншилд харшлахгүй аялал жуулчлалын хэлбэрийг хөгжүүлнэ.

9 дүгээр зүйл. Аялал жуулчлалын гэрээ

9.1. Туроператор буюу турагент нь аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнийг худалдах, худалдан авах тухай гэрээ байгуулна.

9.2.Аялал жуулчлалын үйлчилгээ үзүүлэхтэй холбогдсон харилцааг Иргэний хуулийн 370-379 дүгээр зүйл, энэ хууль, аялал жуулчлалын байгууллага жуулчинтай байгуулсан гэрээгээр зохицуулна. Гэрээнд дараахь нөхцөлийг тусгана:

/Энэ хэсгийг2002 оны 7 дугаар сарын 4-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/

9.2.1. гэрээний талуудын албан ёсны нэр, хаяг, улсын бүртгэлийн гэрчилгээний дугаар, банкны дансны дугаар;

/Энэ заалтад 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон/

9.2.2. жуулчдын бүрэлдэхүүн, аяллын хөтөлбөр, тэдгээртэй холбогдсон мэдээлэл;

9.2.3. аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүний чанар, үнэ, түүнийг төлөх журам;

9.2.4. аяллын хугацаа, жуулчдыг угтах, үдэх журам, талуудын эрх, үүрэг;

9.2.5. жуулчдаас үйлчилгээний талаар гомдол гаргах, маргааныг хянан шийдвэрлэх журам.

9.3. Аялал жуулчлалын гэрээний үүргийг гүйцэтгэх, гэрээг цуцлах, өөрчлөх, хүчин төгөлдөр бус гэж тооцоход Иргэний хуулийн холбогдох заалтыг мөрдөнө.

10 дугаар зүйл. Жуулчны үйлчилгээний байгууллага

10.1. Жуулчны үйлчилгээний байгууллага нь дараахь шаардлагыг хангаж ажиллана:

10.1.1. тухайн үйлчилгээний стандарт, зэрэглэлд тавигдах шаардлагын дагуу үйл ажиллагаа явуулах;

10.1.2. үйлчилгээнийхээ үнэ тарифыг олгогдсон зэрэглэлийн дагуу тогтоох, ил тод байрлуулах;

10.1.3. нийтийн гэрээний нөхцөлөө дараагийн хуанлийн жил эхлэхээс З-аас доошгүй сарын өмнө зарлах;

10.1.4. байгууллагынхаа оноосон нэр, зэрэглэл, жуулчин хүлээн авах эрхийг тодорхойлсон гэрчилгээг ил байрлуулах;

10.1.5. аялал жуулчлалын байгууллагатай байгуулсан гэрээний дагуу жуулчдад үйлчлэх, тэднээс үйлчилгээний хөлсийг давхардуулж авахгүй байх;

10.2. Дээд зэрэглэлийн зочид буудал болон жуулчны баазын зэрэглэл тогтоох журмыг аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага батална.

/Энэ хэсгийг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/

10.3. Жуулчны үйлчилгээний байгууллага энэ хуулийн 4.1-д заасан үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно.

11 дүгээр зүйл. Аялал жуулчлалыг төрөөс хөхүүлэн дэмжих

11.1. Төрөөс экспортын үйлдвэрлэлд үзүүлэх дэмжлэг, хөнгөлөлтөд аялал жуулчлалын байгууллага, зочид буудлын гадаадын жуулчдад үзүүлсэн үйлчилгээ нэг адил хамаарна.

11.2. Аялал жуулчлалын салбарт хөрөнгө оруулалт хийсэн иргэн, хуулийн этгээдэд татварын хөнгөлөлт үзүүлэх асуудлыг татварын холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу зохицуулна.

11.3. Энэ хуулийн 14.1.1-д заасны дагуу байгуулсан аялал жуулчлалын бүс нутгийг хөгжүүлэх зорилгоор зарласан уралдаанд төсөл нь шалгарсан этгээдэд төслөө хэрэгжүүлэхэд зориулж төрөөс зохих санхүүжилтийг гэрээний үндсэн дээр олгож болно.

 

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
Хөтөч-тайлбарлагч

12 дугаар зүйл. Хөтөч-тайлбарлагчид тавих шаардлага

12.1. Дараахь шаардлагыг хангасан хувь хүн хөтөч-тайлбарлагчийн үйлчилгээ үзүүлж болно:

12.1.1. Монгол Улсын иргэн байх;

12.1.2. нэг буюу түүнээс дээш гадаад хэл эзэмшсэн, хөтөч-тайлбарлагчийн сургалтад хамрагдаж гэрчилгээ авсан байх;

/Энэ заалтад 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон/

/Энэ заалтад 2011 оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

12.1.3. хөтөч-тайлбарлагчийн үйлчилгээ үзүүлэхэд эрүүл мэндийн хувьд тэнцсэн байх.

12.2./Энэ хэсэгт 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

/Энэ хэсэгт 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

/Энэ хэсгийг 2011 оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

12.3./Энэ хэсгийг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

12.4./Энэ хэсгийг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

12.5./Энэ хэсгийг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

 13 дугаар зүйл. Хөтөч-тайлбарлагчийн эрх, үүрэг

13.1. Хөтөч-тайлбарлагч нь дараах эрх, үүрэгтэй.

13.1.1. аялал жуулчлалын тухайн байгууллагаас баталсан хөтөлбөрийн дагуу жуулчдад үйлчлэх, тэдний аюулгүй байдлыг урьдчилан сэргийлж, хангуулах;

13.1.2. жуулчдад үйлчилж байх хугацаандаа аялал жуулчлалын тухайн байгууллага болон өөрийн нэр бүхий хөтөч-тайлбарлагчийн тэмдгийг ил зүүх;

13.1.3. Монгол Улсын нийгэм эдийн засаг, төрийн байгуулал, байгаль, түүх, соёл, ард түмний зан заншлын талаар жуулчдад бодит мэдээлэл өгөх, улс, хувь хүн, байгууллагын нууцад хамаарах мэдээллийн нууцыг задруулахгүй байх;

13.1.4. үйлчилгээнийхээ явцад өөрийн буруугаас жуулчинд болон аялал жуулчлалын тухайн байгууллагад учруулсан хохирлыг арилгах.

13.2. Хөтөч-тайлбарлагч нь жуулчдаас шан харамж шаардах, аялал жуулчлалын байгууллагын үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглоно.

/Энэ хэсэгт 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон/

 

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
Аялал жуулчлалын талаархи төрийн байгууллагын бүрэн эрх

 14 дүгээр зүйл. Аялал жуулчлалын талаархи Засгийн газрын бүрэн эрх

14.1. Засгийн газар аялал жуулчлалын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

14.1.1. Монгол Улсад аялал жуулчлал хөгжүүлэх бүс нутгийг улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн бодлоготой уялдуулан тогтоох;

14.1.2. аялал жуулчлалын талаар төрөөс явуулах нэгдсэн бодлогыг хэрэгжүүлж, холбогдох хууль тогтоомжийн биелэлтийг зохион байгуулах;

14.1.3. аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр батлах;

14.1.4./Энэ заалтыг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

14.1.5. аялал жуулчлалын салбарт гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн дэмжих, зохистой харьцааг бий болгох;

14.1.6. /Энэ заалтыг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

14.1.7. аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийн биелэлтэд тавих хяналтыг хэрэгжүүлэх, аялал жуулчлалын улсын хяналтын дүрмийг батлах.

 15 дугаар зүйл. Аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын тогтолцоо

15.1. Аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын тогтолцоо нь аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, Ерөнхий сайдын дэргэдэх аялал жуулчлалын зөвлөл болон орон нутгийн аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн нэгж /ажилтан/-ээс тус тус бүрдэнэ.

/Энэ хэсэгт 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон/

15.2. Аялал жуулчлалын зөвлөл нь /цаашид “Зөвлөл” гэх/ аялал жуулчлалын талаархи төрийн нэгдсэн бодлого боловсруулах болон хэрэгжүүлэх асуудлаар Ерөнхий сайдад зөвлөгөө өгөх, санал дүгнэлт гаргах үүрэгтэй.

15.3. Зөвлөл нь дарга, улсын төсөв, санхүү, аялал жуулчлал, байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас санал болгосон тус бүр нэг, аялал жуулчлал эрхэлсэн төрийн бус байгууллагаас санал болгосон аялал жуулчлалын байгууллагын гурван гишүүнээс тус тус бүрдэнэ.

/Энэ хэсэгт 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон/

15.4. Зөвлөлийн дарга, гишүүдийг Ерөнхий сайд томилно.

15.5. Зөвлөлийн дарга нь аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн байна.

/Энэ хэсэгт 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон/

15.6. Зөвлөлийн ажиллах журмыг Засгийн газар батална.

15.7. Бүх шатны Засаг дарга аялал жуулчлал хөгжүүлэх эрэлт хэрэгцээг харгалзан аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн нэгж /ажилтан/-ийг ажиллуулж болно.

16 дугаар зүйл. Аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын бүрэн эрх

16.1. Аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь аялал жуулчлалын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

16.1.1. аялал жуулчлалын талаар төрөөс баримтлах нэгдсэн бодлого боловсруулах, зохицуулах, мэргэжлийн удирдлагаар хангах;

16.1.2./Энэ заалтыг 2002 оны 7 дугаар сарын 10-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

16.1.3. аялал жуулчлал хөгжүүлэх төлөвлөгөө гаргаж, хэрэгжилтийг хангах;

16.1.4. улсын болон олон улсын хэмжээнд аялал жуулчлалын байгууллага хоорондын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах;

16.1.5. аялал жуулчлалын салбарт хүний нөөцийн хөгжлийг төлөвлөх, сургалтын бүтэц, хөтөлбөрийг эрх бүхий байгууллагатай хамтран батлах;

16.1.6. аялал жуулчлалын байгууллага, дээд зэрэглэлийн зочид буудал, жуулчны баазад зэрэглэл тогтоох журмыг батлах;

/Энэ заалтыг 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/

/Энэ заалтад 2011 оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

16.1.7. аялал жуулчлалын бүсэд үйл ажиллагаа явуулах жуулчны бааз, зочид буудал, амралт, рашаан сувиллын газрын тоо, байршлыг тогтоох, тэдгээрийн нэгдсэн бүртгэл хөтлөх;

/Энэ заалтад 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон/

16.1.8. аялал жуулчлалын дэд бүтцийг хөгжүүлэх, Монгол орныг гадаад, дотоодод сурталчлах үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх асуудлыг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу шийдвэрлэх;

/Энэ заалтыг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар нэмсэн/

16.1.9. Монгол орныг гадаад, дотоодод сурталчлах;

/Энэ заалтыг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

/Энэ заалтын дугаарыг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчилсөн/

16.1.10./Энэ заалтыг 2011 оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

16.1.11. аялал жуулчлалын статистик мэдээллийг нэгтгэж, судалгаа, дүн шинжилгээ хийх;

/Энэ заалтыг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

/Энэ заалтын дугаарыг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчилсөн/

16.1.12. аялал жуулчлалын мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ, сан байгуулах;

/Энэ заалтыг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

16.1.13. аялал жуулчлалын бүсэд хүлээн авах жуулчдын тоог тогтоох;

/Энэ заалтыг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

/Энэ заалтын дугаарыг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчилсөн/

16.1.14. аялал жуулчлалын зам чиглэлийг тогтоох;

/Энэ заалтыг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

/Энэ заалтын дугаарыг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчилсөн/

16.1.15. аялал жуулчлалын хөгжилд сөргөөр нөлөөлөх үйл ажиллагаа явуулахыг хориглох.

/Энэ заалтыг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

/Энэ заалтын дугаарыг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчилсөн/

16.2.Энэ хуулийн 16.1.8-д заасан үйл ажиллагааг гадаад улс, олон улсын байгууллага, түүнчлэн гадаадын болон дотоодын аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдийн хандив, тусламж, хуулиар хориглоогүй бусад эх үүсвэрээс санхүүжүүлж болно.

/Энэ хэсгийг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар нэмсэн/

17 дугаар зүйл. /Энэ хэсэгт 2001 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

/Энэ зүйлийг 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

18 дугаар зүйл. Бүх шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг даргын бүрэн эрх

18.1. Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал нь аялал жуулчлалын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

18.1.1. нутаг дэвсгэртээ аялал жуулчлалын талаарх төрийн бодлого, хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавих, шаардлагатай гэж үзвэл энэ талаар Засаг даргын тайланг хэлэлцэх;

18.1.2. аялал жуулчлал хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангах;

18.1.3. нутаг дэвсгэрийн тодорхой хэсгийг аялал жуулчлалын нөөц бүсэд хамруулах талаар аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад санал оруулах;

18.1.4. нутаг дэвсгэртээ аялал жуулчлал хөгжүүлэх хөтөлбөр батлах.

18.2. Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга аялал жуулчлалын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

18.2.1. аялал жуулчлалын талаар төрөөс баримтлах нэгдсэн бодлогыг нутаг дэвсгэртээ хэрэгжүүлж, аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийн биелэлтийг хангах, зохион байгуулах;

18.2.2. эрх хэмжээнийхээ хүрээнд тухайн газар нутагт байгуулах жуулчны үйлчилгээний байгууллагад газар эзэмших зөвшөөрлийг аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын тогтоосон тоо, байршлыг баримтлан зохих хууль тогтоомжийн дагуу олгож гэрээ байгуулах;

18.2.3. нутаг дэвсгэртээ аялал жуулчлалыг бүсчлэн хөгжүүлэх бодлоготой уялдуулан хөтөлбөр, төсөл боловсруулж, зохих шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд санал оруулах, батлагдсан хөтөлбөрийн дагуу аялал жуулчлал хөгжүүлэх төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх;

18.2.4. нутаг дэвсгэрээрээ дайран өнгөрч яваа жуулчдаас хуульд зааснаас бусад тохиолдолд татвар, төлбөр, хураамж авахгүй байх.

 

ТАВДУГААР БҮЛЭГ

/Энэ бүлгийг 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

 

ЗУРГАДУГААР БҮЛЭГ
Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд тавих хяналт, хүлээлгэх хариуцлага

22 дугаар зүйл. Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд тавих хяналт

22.1. Аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийн биелэлтэд төрийн болон мэргэжлийн хяналт тавина.

22.2. Аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийн биелэлтэд тавих төрийн хяналтыг төрийн захиргааны төв байгууллагууд, бүх шатны Засаг дарга нар эрх хэмжээнийхээ хүрээнд хэрэгжүүлнэ.

/Энэ хэсэгт 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмэлт, өөрчлөлт орсон/

22.3. Аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийн биелэлтэд тавих мэргэжлийн хяналтыг улсын хяналтын алба хэрэгжүүлнэ.

/Энэ хэсэгт 2002 оны 7 дугаар сарын 10-ны хуулиар өөрчлөлт орсон/

22.4. Аялал жуулчлалын улсын ахлах байцаагч, улсын байцаагчийг томилж, чөлөөлөх асуудлыг Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд заасны дагуу зохицуулна.

/Энэ хэсэгт 2010 оны 6 дугаар сарын 10-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

23 дугаар зүйл. Аялал жуулчлалын улсын байцаагчийн эрх, үүрэг

23.1. Аялал жуулчлалын улсын байцаагч дараахь эрх эдэлнэ:

23.1.1. аялал жуулчлалын байгууллага, жуулчны үйлчилгээний байгууллага, хөтөч-тайлбарлагч аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийг хэрхэн биелүүлж байгааг өмчийн харьяалал харгалзахгүйгээр хянан шалгах;

23.1.2. хяналт шалгалт явуулахад шаардагдах мэдээ, баримтыг холбогдох иргэн, албан тушаалтан, байгууллагаас үнэ төлбөргүй гаргуулж авах;

23.1.3./Энэ заалтыг 2011 оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон/

23.1.4. хяналт шалгалт хийхээр холбогдох байгууллагад нэвтрэн орох;

23.1.5. аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн этгээдийн бичиг баримтыг шалгах, шаардлагатай бол Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу түр хураах;

/Энэ хэсэгт 2017 оны 5 дугаар сарын 18-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан/

23.1.6. аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн этгээдэд энэ хуульд заасан захиргааны шийтгэл ногдуулах;

23.1.7. тухайн зэрэглэлийн шаардлага хангахгүй байгаа зочид буудлын зэрэглэлийг бууруулах тухай саналыг аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад оруулах.

/Энэ заалтад 2005 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон/

23.2. Аялал жуулчлалын улсын байцаагч дараахь үүрэг хүлээнэ:

23.2.1. аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавихдаа хууль тогтоомж, түүнд нийцүүлэн гаргасан дүрэм, журмыг чанд мөрдөж ажиллах;

23.2.2. илрүүлсэн зөрчлийг таслан зогсоох, арилгах арга хэмжээ авахдаа байгууллага, хувь хүний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх, нууцыг хадгалах;

23.2.3. аялал жуулчлалын тухай хууль тогтоомжийг зөрчсөн тухай жуулчны гаргасан гомдол, саналыг хянан шийдвэрлэх;

23.2.4. аялал жуулчлалын байгууллага, хөтөч-тайлбарлагч нь Монгол Улсын нийгэм, эдийн засаг, төрийн байгуулалт, түүх, соёл, ард түмний зан заншлын талаар жуулчдад бодитой мэдээлэл өгч байгаа эсэхэд хяналт тавих.

24 дүгээр зүйл.Хууль зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага

24.1.Энэ хуулийг зөрчсөн албан тушаалтны үйлдэл нь гэмт хэргийн шинжгүй бол Төрийн албаны тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

24.2.Энэ хуулийг зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд Эрүүгийн хууль, эсхүл Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

/Энэ зүйлийг 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА Р.ГОНЧИГДОРЖ

Байгаль орчны сайдын 2002 оны 117 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралт

 

 

ТУСГАЙ ХАМГААЛАЛТТАЙ ГАЗАР НУТАГТ АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ ЯВУУЛАХ ЖУРАМ

 

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

 

1. Тусгай хамгаалалттай газар нутаг цаашид “ТХГН” гэх -т аялал жуулчлал эрхлэх, түүнд оролцож буй байгууллага, аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаа, чиг үүрэгтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад энэхүү журмын зорилго оршино.
2. ТХГН-т аялал жуулчлал явуулах журам нь “Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай”, “Аялал жуулчлалын тухай” Монгол улсын хууль түүнтэй нийцүүлэн гаргасан журам, ТХГН-ийн нийтлэг болон тусгай горим, дүрэмтэй нийцсэн байна.
3.  ТХГН-т явагдах аялал жуулчлал нь тухайн ТХГН-ийн унаган төрх, экологийн даацыг алдагдуулахгүй байх нөхцөл, шаардлагыг бүрэн хангасан, байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй хэлбэрээр явагдана.
4. ТХГН-т явагдах аялал жуулчлал нь байгаль орчны болон аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын зөвшөөрөл, зохицуулалт, нэгдсэн хяналтын дор явагдана.
5. ТХГ-ын хамгаалалтын захиргаа өөрийн орлогоо нэмэгдүүлэх, орчны бүсийн иргэдийн ахуй амьдралыг сайжруулах зорилгоор экогэр ажиллуулж  болно.

Хоёр. Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрөл

 

1. ТХГН-т байнга байрлаж, аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхлэх тохиолдолд БОС-ын 218 тоот тушаалаар “Тусгай хамгаалалттай газар нутаг дэвсгэрт газар ашиглах зөвшөөрөл олгох журам “-нд заасан нөхцөл болзлын дагуу БОЯ-ны холбогдох газраас  “ТХГН-т газар ашиглах гэрчилгээ”-г олгоно.

 

2. ТХГН-т батлагдсан замын дагуу жуулчдыг аялуулах тохиолдолд ТХГН-ийн хамгаалалтын захиргаа, хамгаалалтын захиргаа байхгүй тохиолдолд сум, дүүргийн  Засаг даргатай хийсэн гэрээний үндсэн дээр явагдана.

 

Гурав: Бодлогын хэрэгжилтийг  зохицуулах газрын чиг  үүрэг,

 

1. ТХГН-т аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж,  байгууллагын  үйл ажиллагааг ТХГН-ийн тухай Монгол улсын хууль тогтоомжид нийцүүлэн зохицуулж, нэгдсэн удирдлагаар хангах;

 

2. дархан цаазат цаашид  “ДЦГ” гэх , байгалийн цогцолборт  цаашид “БЦГ” гэх   газрын  аялал жуулчлалын бүс, замыг  дээрх газруудын хамгаалалтын захиргаадтай, Байгалийн нөөц цаашид “БНГ” гэх , дурсгалт цаашид “ДГ” гэх газруудын  аялал жуулчлалын замыг тухайн орон нутгийн өөрөө удирдах болон төрийн захиргааны байгууллагатай хамтран тэдний санал, дүгнэлтийг үндэслэн тогтоолгох;

 

3. аялал жуулчлалын төсөлд байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий үнэлгээ хийх эсэх болон , байгаль орчинд нөлөөлөх  байдлын нарийвчилсан үнэлгээний тайланд шүүмж хийхэд саналаа өгөх, хэрэгжилтэнд хяналт тавих;

 

4. аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж,  байгууллагын гэрээнд заасан үйл ажиллагаанд хяналт тавих, байгаль хамгаалах хууль тогтоомжийн дагуу шалгалт хийх, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах  арга хэмжээ  авах;

 

5. аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа  эрхлэгч  аж ахуйн нэгж, байгууллагаас холбогдох хууль тогтоомж  зөрчсөн тохиолдолд ТХГН-т үйл ажиллагаа эрхлэхийг нь түр зогсоох, цаашид бүрмөсөн зогсоох талаар эрх бүхий байгууллагад санал оруулах;

 

6. газар ашиглах талаарх тухайн ТХГН-ийн хамгаалалтын захиргаа,  сум, дүүргийн Засаг  дарга, иргэн,  аж ахуйн нэгж, байгууллагын байгуулсан гурвалсан гэрээг баталж , биелэлтэд  хяналт тавих

 

7 тухайн ТХГН-ийн менежментийн төлөвлөгөөнд тусгагдсан газар ашиглалтын  чиглэлийн дагуу байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын шийдвэрийг үндэслэн Тусгай хамгаалалттай газар нутаг дэвсгэрт газар ашиглах Гэрчилгээ олгох, хугацааг нь сунгах.

 

Дөрөв. Аймаг, сум, дүүргийн Засаг даргын үүрэг, эрх

 

1. аялал жуулчлалын талаар төрөөс баримталж  буй бодлогын хэрэгжилтийг хангах,

 

2. ДЦГ, БЦГ-т аялал жуулчлал хөгжүүлэх төлөвлөгөөг  тухайн газрын хамгаалалтын захиргаатай, БНГ, ДГ-т аялал жуулчлал хөгжүүлэх  төлөвлөгөөг холбогдох мэргэжлийн байгууллагатай хамтарч боловсруулах, биелэлтэнд хяналт тавих

 

3. аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж,  байгууллага болон тухайн хамгаалалтын захиргаатай хамтарч аялал жуулчлалын зориулалтын зам тогтоох, хоноглох, отоглох, түр буудаллах болон нэвтрэх цэг, мэдээллийн төвүүдийг батлагдсан зураг, төсвийн дагуу байгуулах, тохижуулах

 

4. аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллага болон тухайн хамгаалалтын захиргаатай  ТХГН-т газар ашиглах гурвалсан  гэрээ  байгуулах;

 

5. БНГ, ДГ-ын аялал жуулчлал эрхлэх үйл ажиллагаанд хяналт тавих

 

6. БНГ, ДГ-т аялал жуулчлал эрхэлдэг аж ахуйн нэгж,  байгууллагаас  энэ журам болон холбогдох бусад хууль тогтоомжийг зөрчсөн тохиолдолд үйл ажиллагааг нь түр зогсоох

 

7. өөрийн нутаг дэвсгэрт хэрэгжих аялал, жуулчлалын үйл ажиллагааны төслийг хянаж санал өгөх

 

Тав.  Хамгаалалтын захиргааны чиг үүрэг

 

1. хариуцсан газар нутгийнхаа аялал жуулчлалын бүсэд тухайн газрын онцлогт уялдуулан  аялал жуулчлал хөгжүүлэх төлөвлөгөөг  боловсруулж, менежментийн төлөвлөгөөнд тусган хэрэгжүүлэх

 

2. аялал жуулчлалын чиглэлээр  сум, дүүргийн Засаг  дарга, аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллагатай газар ашиглах гурвалсан гэрээ байгуулах, гэрээний биелэлтийг хангуулах арга хэмжээ авах

 

3. аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллагаас ирүүлсэн төслийг хянан үзэх,  санал өгөх

 

4. тухайн нутаг дэвсгэрийн байгалийн онцлог, түүний баялаг, түүх соёлын дурсгалт газрын талаар сурталчилах

 

5. хариуцсан газар нутгийнхаа онцлог байдлыг тусгасан тодорхой мэдээлэл, танилцуулгаар аялагч, жуулчдыг хангах

 

6. аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгж, байгууллагатай хамтран зориулалтын  зам тогтоох, өөрчлөх, хоноглох, отоглох, түр буудаллах болон нэвтрэх цэг, мэдээллийн төвийг  барьж  байгуулах, тохижуулах

 

7. хариуцсан нутаг дэвсгэр дээр явагдах аялал, жуулчлалын үйл ажиллагааг зохицуулж  хяналт тавих

 

8. аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж,  байгууллагаас холбогдох хууль тогтоомжийг зөрчсөн тохиолдолд ТХГН-т үйл ажиллагаа эрхлэхийг нь түр зогсоох

 

9. хариуцсан газар нутагтаа аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагын туслах аж  ахуйн малын тоонд хязгаарлалт тавих

 

10. өөрийн хариуцсан ТХГ-т орж ирж буй жуулчдаас журмаар батлагдсан ажил үйлчилгээний нэг удаагийн хөлсийг тогтоосон хэмжээний  дагуу  авах

 

Зургаа.   Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллагын үүрэг, эрх

 

1. “Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай” , “Аялал жуулчлалын тухай” Монгол улсын хууль, түүнтэй холбогдуулан гарсан журам, дүрэм, хамгаалалтын горимын дагуу байгальд  сөрөг нөлөөгүй аялал жуулчлал хөгжүүлэх;

 

2. аялал жуулчлал эрхлэх үйл ажиллагааны төсөл боловсруулж, холбогдох хамгаалалтын захиргаа, захиргаа байхгүй бол сум, дүүргийн төр захиргааны байгууллагаас  санал  байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий болон нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэж , түүний зөвлөмжийг мөрдөж  ажиллах;

 

3. ашиглаж  байгаа  болон  хариуцан хамгаалж буй газар нутагт зөрчил гаргуулахгүй байх, гарсан тохиолдолд хамгаалалтын захиргаа буюу холбогдох сум, дүүргийн Засаг дарга, байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч, байгаль хамгаалагчдад яаралтай мэдэгдэх;

 

4. БОС-ын 2001 оны 218 тоот тушаалаар батлагдсан ТХГН дэвсгэрт газар ашиглах гэрээг байгуулах, биелэлтийг хангах;

 

5. ТХГН дэвсгэрт газар ашиглах гэрчилгээ авах ;

 

6.  аялагч жуулчдыг зөвхөн батлагдсан замын  дагуу аялуулах;

 

7. хамгаалалтын захиргаа, захиргаа байхгүй бол сум, дүүргийн Засаг даргатай хамтарч аялал жуулчлалын замын дагуу хоноглох, отоглох болон түр буудаллах цэг, мэдээллийн төвийг  тохижуулах

 

8. байгаль, түүх соёлын дурсгалт зүйлсийг хамгаалах, шаардлагатай гэж  үзвэл нөхөн сэргээх арга хэмжээ авах

 

9. аялал жуулчлалын  үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллага нь тухайн ТХГН-т үйл ажиллагаа явуулахдаа нутгийн иргэдийг аль болохоор түлхүү оролцуулж, тэдэнд ажлын байр бий болгох, хамтран ажиллах, ингэснээрээ тэдэнд орлогоо нэмэгдүүлэх  боломж  бий болгох

 

10.тухайн хамгаалалтын захиргаа, сум, дүүргийн холбогдох байгууллагаас  байгуулсан мэдээллийн төв, экогэр, түр цэгүүдээр жуулчдыг оруулж  үйлчлүүлэх

 

11.тухайн ТХГН-т журмаар батлагдсан ажил үйлчилгээний нэг удаагийн хөлсийг   батлагдсан үнэ тарифийн дагуу төлүүлэх

 

12.ТХГН-ийн талаар гарсан хууль, дүрэм, журам болон холбогдох мэдээлэл авах

 

13.тухайн бүсийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхтэй холбогдсон төлөвлөгөө боловсруулахад хамгаалалтын захиргаа, захиргаа байхгүй бол сум, дүүргийн Засаг даргатай  хамтран ажиллах

 

14. тухайн ТХГ-ын хамгаалалтын захиргаа, сум дүүргийн  төр захиргааны байгууллагын үйл ажиллагаатай холбогдсон санал, шүүмжлэл, гомдол гаргах

 

Долоо.  Хориглох үйл ажиллагаа

 

1. ТХГН дэвсгэрт газар ашиглах гурвалсан гэрээ байгуулаагүй, гэрчилгээгүй, эсвэл хугацааг  нь  сунгуулаагүй
2. Гэрээнд заагдаагүй үйл ажиллагаа явуулах
3. Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий болон нарийвчилсан үнэлгээ хийлгээгүй, уг үнэлгээнд  ороогүй зураг, төслөөр барилга байгууламж  барих, ашиглах
4. Аялал жуулчлалын зориулалтаар ашиглаж буй газраа өөр зориулалтаар ашиглах, бусдад хэсэгчлэн буюу бүтнээр нь шилжүүлэх, түрээслүүлэх, зарах, барьцаалах
5. Зөвшөөрөлгүйгээр байгалийн дагалт баялаг ашиглах, хөрс, ус  болон байгалийн баялгаас дээж авах, амьтан барих, ургамал түүх, мөн тухайн нутаг дэвсгэрт унаган бус амьтан, ургамал оруулж ирэх, түүх соёлын дурсгалт зүйлсийг гэмтээх, байрнаас нь хөдөлгөх
6. “ТХГН-ийн тухай” Монгол улсын хууль болон тухайн газрын хамгаалалтын нийтлэг бөгөөд онцлог горим, мөн байгаль хамгаалах бусад хууль тогтоомжийг зөрчсөн үйл ажиллагаа явуулах
7. Жуулчдыг батлагдаагүй замаар аялуулах
8. Хуурай хог хаягдал, бохир усыг ил задгай хаяж хөрс, ургамал, агаарыг бохирдуулах болон байгаль орчны тэнцвэрт байдалд сөрөг нөлөө үзүүлэх үйл ажиллагаа явуулах

е нутаг дэвсгэрээрээ дайран өнгөрч яваа жуулчдаас журмаар батлагдсан жишгээс  бусад хэлбэрээр татвар, төлбөр хураамж  авахгүй байх

Засгийн газрын 2015 оны 324 дүгээр
тогтоолын хавсралт

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогод “Аялал жуулчлалыг эрчимтэй хөгжүүлж, эдийн засгийн тэргүүлэх салбарын нэг болгох, Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр боловсруулж, хэрэгжүүлэх”, “Жуулчин тээвэрлэх болон жуулчин хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх”, “Аялал жуулчлалын томоохон цогцолборуудыг барьж байгуулан, аяллын төрлүүдийг бүс нутгаар төрөлжүүлэн хөгжүүлэх”, “Монголд ирэх жуулчдын тоог нэг саяд хүргэх”, “Аялал жуулчлалын салбарын хөгжлийг эрчимжүүлэх” зэрэг зорилтыг дэвшүүлсэн.

Мөн Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт “аялал жуулчлалын салбарын бодлогыг тогтвортой хөгжлийн зарчимд нийцсэн төрлүүдээр төрөлжүүлэн хөгжүүлэх”, “Аялал жуулчлалын дэд бүтэц, барилга, байгууламжийг тухайн нутгийн онцлог, нөөцөд тулгуурлан хөгжүүлэх”, “Аялал жуулчлалын салбарын өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор төр, хувийн хэвшлийн түншлэл, хамтарсан хөрөнгө оруулалтыг дэмжих”, “Аймаг, бүс нутгийн онцлогт тулгуурласан аялал жуулчлалын хөтөлбөр хөгжүүлэх” гэж тус тус заасан.

Иймд аялал жуулчлалын салбарын хөгжлийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэж, эдийн засгийн тэргүүлэх салбарын нэг болгох, олон улсад өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор тогтвортой хөгжлийн түгээмэл үзэл баримтлалд нийцүүлэн, дотоод, гадаадын эрдэмтэн судлаачдын санал дүгнэлт, олон улсын сайн туршлагад тулгуурлан “Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр”-ийг (цаашид “Хөтөлбөр” гэх) боловсруулсан болно.

1. Олон улс, бүс нутгийн аялал жуулчлалын хөгжлийн чиг хандлага

Дэлхий дахинд 2014 оны байдлаар нийт 1,1 тэрбум хүн аялан жуулчилж, нийт ажил эрхэлж байгаа 11 хүн тутмын 1 нь уг салбарт ажиллаж байна. Аялал жуулчлал нь өсөлтийн хурдаараа санхүүгийн үйлчилгээ, бөөний худалдаа, тээвэр зэрэг олон салбаруудаас хол түрүүллээ.

Аялал жуулчлалыг нэгдсэн төлөвлөлт, сайн менежментийн үндсэн дээр хөгжүүлж чадвал тухайн орны эдийн засгийн хөгжилд бодитой хувь нэмэр оруулж, гадаад валютын урсгалыг нэмэгдүүлэн, ажлын байр бий болгодог, дотоодын үйлдвэрлэгчдийн бараа, бүтээгдэхүүний борлуулалтыг өсгөдөг салбар юм.

Дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллагаас гаргасан “Аялал жуулчлал-2020 он” судалгаанаас үзэхэд ХХI зуунд аялал жуулчлалын дараах төрлүүд эрчимтэй хөгжиж байна:

• Адал явдалт аялал жуулчлал;
• Эко аялал жуулчлал;
• Тусгай сонирхлын аялал жуулчлал;
• Тойрон аялал;
• Соёл-танин мэдэхүйн аялал жуулчлал;

• Хурал, зөвлөгөөн, үзэсгэлэн, яармагийн аялал жуулчлал
• Эрүүл мэндийн аялал жуулчлал.

Дэлхий даяар 2020 онд аялах жуулчдын тоо 1995 онтой харьцуулахад 3 дахин нэмэгдэж 1,6 тэрбумд хүрэх бөгөөд Ази, Номхон далайн бүс нутагт аялах жуулчдын тоо дэлхийн бусад бүсүүдээс илүү хурдацтай нэмэгдэхийг НҮБ-ын Дэлхийн Аялал жуулчлалын байгууллагаас гаргасан судалгаагаар тогтоожээ.

2. Монгол Улсын аялал жуулчлалын хөгжлийн хандлага

Манай улсын аялал жуучлалын салбар албан ёсоор 1954 онд үүсэн жар гаруй жилийн түүхтэй салбар бөгөөд анх төрийн өмчит “Жуулчин” компани үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн бол өдгөө уг салбарт 600 гаруй тур оператор компани, 370 зочид буудал, 300 гаруй жуулчны бааз үйл ажиллагаа  явуулж, нийт 50 мянга гаруй хүн тус салбарт ажиллаж байна.

2014 оны байдлаар аялал жуулчлалын салбарын орлого 504 тэрбум төгрөгт хүрч,  дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 3,2 хувьтай тэнцэж, жилд дунджаар             400 мянга орчим жуулчин хүлээн авч байна. Манай улсын аялал жуулчлалын хөгжлийн давуу болоод сул талыг дараах байдлаар үнэлж байна:

Хөгжлийн давуу талууд:

• Нүүдэлчдийн хосгүй ёс заншил, уламжлал, түүх соёлын давтагдашгүй үнэт өв, унаган төрхөө харьцангуй сайн хадгалж үлдсэн үзэсгэлэнт газар нутаг;
• Дэлхийд алдар цуугаа дуурсгасан их эзэн Чингис хаан, түүний өв залгамжлагчдын үлдээсэн түүхийн өв;
• Монголчуудын зочломтгой, найрсаг зан чанар.

Хөгжлийн сул талууд:

• Аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүний нэр төрөл цөөн, үнэ өндөр, өөр хоорондоо ялгаа багатай;
• Дэд бүтэц муу, жуулчин тээвэрлэх, хүлээн авах хүчин чадал бага;
• Монгол орны эрс тэс цаг уурын байдал;
• Мэргэжлийн ажиллах хүчин дутмаг, аялал жуулчлалын салбарын сургалт, судалгааны чанар хангалтгүй;
• Жуулчдын статистик бүртгэл хөтлөх, судалгаа хийх тогтолцоо сул, мэдээллийн нэгдсэн сан байхгүй;
• Жуулчдыг татахад чиглэсэн маркетинг, гадаад сурталчилгааны ажил хангалтгүй;
• Үйлчилгээний стандарт, аюулгүй байдал хангагдаагүй.

Монгол Улсын хувьд цаашид аялал жуулчлалын салбарын тогтвортой хөгжлийг хангаж, хөтөлбөрийн зорилтуудыг амжилттай хэрэгжүүлэн, Ази, Номхон далайн орнуудыг зорьж байгаа жуулчдын урсгалыг татсанаар 2025 он гэхэд жуулчдын тоог 2 саяд, Дэлхийн аялал жуулчлалын зөвлөлөөс гаргасан аялал жуучлалын өрсөлдөх чадварын үзүүлэлтийг 99 дүгээр байрнаас 85 дугаар байранд хүргэх боломжтой.

Хоёр. Хөтөлбөрийн зорилго, зорилт, баримтлах зарчим

2.1. Хөтөлбөрийн зорилго

Аялал жуулчлалын салбарын хөгжлийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэж, тогтвортой хөгжлийг ханган тус салбарын олон улсад өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэхэд энэхүү хөтөлбөрийн зорилго оршино.

2.2. Хөтөлбөрийн зорилт

Хөтөлбөрийн зорилгыг хэрэгжүүлэхийн тулд дараах зорилтыг дэвшүүлнэ:

2.2.1. аялал жуулчлалын салбарын дэд бүтцийг сайжруулж, жуулчин хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх;

2.2.2. аялал жуулчлалыг бүсчлэн хөгжүүлж, нутгийн иргэд болон тусгай хамгаалалттай газар нутагт түшиглэсэн аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хөгжүүлэх;

2.2.3. аялал жуулчлалын салбарын судалгаа, мэдээллийн системийг хөгжүүлэх, жуулчдад зориулсан мэдээллийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх;

2.2.4. аялал жуулчлалын салбарын хүний нөөцийн хөгжлийг хангах;

2.2.5. аялал жуулчлалын салбарын гадаад хамтын ажиллагаа, маркетинг сурталчилгааны ажлыг эрчимжүүлэх;

2.2.6. дотоодын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх.

2.3. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд баримтлах зарчим

Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ дараах зарчмыг баримтална:

2.3.1. үндэсний хэмжээний бодлого, хөтөлбөр буюу үндэсний аюулгүй байдал, тогтвортой хөгжил, ногоон эдийн засгийн хөгжлийн бодлоготой нийцсэн байх;

2.3.2. аялал жуулчлалын үйл ажиллагааг Монгол орны байгалийн унаган төрхийг хадгалах, орчны бохирдлыг багасгах, экологийн тэнцвэрт байдал, хүний эрүүл, аюулгүй орчинд аялах нөхцөлийг хангах, орон нутгийн иргэдийн амьдрах орчинд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй байхаар зохион байгуулах;

2.3.3. төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаанд тулгуурлах, иргэд, олон нийтийн оролцоог дэмжих, салбар дундын болон төв, орон нутгийн байгууллагын үйл ажиллагааны уялдааг хангах;

2.3.4. аялал жуулчлалын салбарт дэвшилтэт техник, технологи, тэргүүн туршлагыг ашиглах.

 

Гурав. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хугацаа

3.1. Хөтөлбөрийг 2016-2025 оны хооронд дараах үе шаттайгаар хэрэгжүүлнэ:

3.1.1. I үе  шат – эрчимтэй хөгжлийн үе 2016-2020 он
3.1.2. II үе шат – тогтвортой хөгжлийн үе 2021-2025 он

Дөрөв. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ

4.1. Энэ хөтөлбөрийн 2.2.1-д заасан аялал жуулчлалын салбарын дэд бүтцийг сайжруулж, жуулчин хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:

4.1.1. жуулчин тээвэрлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, аялал жуулчлалын байгууллагуудын үйл ажиллагааг тээврийн үйлчилгээ эрхэлж байгаа байгууллагуудын үйл ажиллагааны төлөвлөгөөтэй уялдуулж, үнэ тарифын зохистой бодлого баримтлах, дамжин өнгөрөх аяллын бүтээгдэхүүний хөгжлийг дэмжих;

4.1.2. Монгол Улсад нэвтрэх зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг хялбарчлах, голлох зах зээлийн орнуудын жуулчдын визийг хөнгөвчлөх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх;

4.1.3. жуулчдын ая тухтай, аюулгүй зорчих нөхцөлийг бүрдүүлэх, аялал жуулчлалын гол чиглэлд зам дагуу түр буудаллах цэгүүд, боловсон ариун цэврийн байгууламжийг шат дараатай барьж байгуулах;

4.1.4. аялал жуулчлалын салбарт мэдээлэл, холбооны технологийг өргөнөөр оновчтой нэвтрүүлэх;

4.1.5. жуулчдын зорин очих дуртай газруудын төлөвлөлт, менежментийг сайжруулах, дэд бүтцийн асуудлыг байгаль орчинд ээлтэй технологиор шийдвэрлэх.

4.2. Энэ хөтөлбөрийн 2.2.2-т заасан аялал жуулчлалыг бүсчлэн хөгжүүлж, нутгийн иргэд болон тусгай хамгаалалттай газар нутагт түшиглэсэн аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:

4.2.1. аялал жуулчлалыг Монгол орны байгаль, түүх, соёлын үнэт өв, нүүдэлчин ахуй, уламжлалт зан заншлыг тусгасан өөр өөрийн онцлог бүхий бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний ялгаатайгаар бүсчлэн хөгжүүлэх;

4.2.2. аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хөгжлийг дэмжиж, аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнийг тухайн бүс нутгийн онцлогт тулгуурлан бий болгох;

4.2.3. соёлын өв, түүх, соёлын дурсгалт газарт суурилсан соёлын аялал жуулчлалын шинэ үйлчилгээ, үйлдвэрлэлийг бий болгоход дэмжлэг үзүүлэх;

4.2.4. хөдөө аж ахуйн уламжлалт өв соёл, газар нутагт суурилсан      агро-аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх;

4.2.5. зочид буудал, жуулчны бааз, үйлчилгээний байгууллагуудад зэрэглэл тогтоох стандартыг олон улсын жишигт нийцүүлэн боловсронгуй болгох;

4.2.6. хил дамнасан аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, аяллын замналыг хөрш орнуудтай хамтран бий болгоход дэмжлэг үзүүлэх;

4.2.7. аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүний төрлийг нэмэгдүүлж, улирлын хамаарлыг бууруулахад чиглэгдсэн арга хэмжээг зохион байгуулж хэрэгжүүлэх.

4.3. Энэ хөтөлбөрийн 2.2.3-т заасан аялал жуулчлалын салбарын судалгаа, мэдээллийн системийг хөгжүүлэх, жуулчдад зориулсан мэдээллийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:

4.3.1. аялал жуулчлалын мэдээллийн сүлжээг хөгжүүлж, салбарын мэдээллийн нэгдсэн санг бий болгох;

4.3.2. аялал жуулчлалын статистик мэдээллийг олон улсын аргачлалын дагуу боловсруулах;

4.3.3. жуулчдад зориулсан мэдээллийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх;

4.3.4. аялал жуулчлал байгаль орчинд хэрхэн нөлөөлж байгааг судалж, судалгааг тогтмолжуулах.

4.4. Энэ хөтөлбөрийн 2.2.4-т заасан аялал жуулчлалын салбарын хүний нөөцийн хөгжлийг хангах зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:

4.4.1. аялал жуулчлалын салбарын хүний нөөцийн эрэлтэд нийцүүлэн сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэх;

4.4.2. хүний нөөцийг бэлтгэх, давтан сургах, дадлагажуулах, чадавхжуулах ажлыг зохион байгуулах;

4.4.3. аялал жуулчлалын салбарын хөтөч-тайлбарлагч болон зочлох үйлчилгээний сургагч багш, ажилтнуудын ур чадварыг дээшлүүлэх хөтөлбөр боловсруулж, тэдгээрийг хамруулах.

4.5. Энэ хөтөлбөрийн 2.2.5-д заасан аялал жуулчлалын салбарын гадаад хамтын ажиллагаа, маркетинг сурталчилгааны ажлыг эрчимжүүлэх зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:

4.5.1. гадаад орнууд болон Дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллага, олон улсын байгууллагуудтай хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх;

4.5.2. Монгол Улсыг гадаад орнуудад сурталчлах ажлыг нэгдсэн төлөвлөгөөний дагуу зохион байгуулах.

4.6. Энэ хөтөлбөрийн 2.2.6-д заасан дотоодын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:

4.6.1. дотоодын аялал жуулчлалын байгууллагуудын үйл ажиллагааг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх;

4.6.2. тусгай хамгаалалттай болон соёлын өвийн бүс нутгуудад аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх;

4.6.3. иргэдийн зүй зохистой аялах соёл, дадлыг төлөвшүүлэх ажлыг үе шаттай зохион байгуулах.

Тав. Хөтөлбөрийн удирдлага, зохион байгуулалт, санхүүжилт

5.1. Аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг улсын хэмжээнд удирдан зохион байгуулж, салбар хоорондын зохицуулалт хийх, үйл ажиллагааны хэрэгжилт, гүйцэтгэлд хяналт тавьж, мэргэжил, арга зүйн зөвлөгөөгөөр хангаж ажиллана.

5.2. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн түвшинд удирдан зохион байгуулах, зохицуулах үүргийг тухайн шатны Засаг дарга хариуцна.

5.3. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээг дараах эх үүсвэрээс санхүүжүүлнэ:

5.3.1. улсын болон орон нутгийн төсөв;
5.3.2. байгууллага, иргэдийн хандив, тусламж;
5.3.3. олон улсын байгууллагын тусламж болон төсөл, хөтөлбөрийн санхүүжилт.

Зургаа. Хөтөлбөрийн үр дүн, шалгуур үзүүлэлт

6.1. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр дараах үр дүнд хүрнэ:

6.1.1. аялал жуулчлалын салбарын дэд бүтцийг сайжруулж, жуулчин хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд:

6.1.1.1. аялал жуулчлалын гол чиглэлийн зам дагуу түр буудаллах болон боловсон ариун цэврийн байгууламж, хогийн цэгүүдийг төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны хүрээнд нийт  50 байршилд байгуулсан байна;

6.1.1.2. жуулчин тээвэрлэх, хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх замаар Монгол Улсад ирэх жуулчдын тоог 2 саяд хүргэнэ;

6.1.1.3. байгаль орчинд ээлтэй технологи нэвтрүүлсэн байгууллагуудад ногоон гэрчилгээ олгох ажлыг зохион байгуулж нэвтрүүлсэн байна.

6.1.2. аялал жуулчлалыг бүсчлэн хөгжүүлж, нутгийн иргэд болон тусгай хамгаалалттай газар нутагт түшиглэсэн аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг боловсронгуй болгох зорилтын хүрээнд:

6.1.2.1. хил дамнасан аялал жуулчлалын шинэ бүтээгдэхүүн, замналыг бий болгосон байна;

6.1.2.2. аялал жуулчлалын улирлын хамаарлыг бууруулахад чиглэсэн 5 төрлийн бүтээгдэхүүн, арга хэмжээг шинээр бий болгосон байна.

6.1.3. аялал жуулчлалын салбарын судалгаа, мэдээллийн системийг хөгжүүлэх, жуулчдад зориулсан мэдээллийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд:

6.1.3.1. аялал жуулчлалын мэдээллийн сүлжээг хөгжүүлж, салбарын мэдээллийн нэгдсэн сан бий болсон байна;

6.1.3.2. аялал жуулчлалын салбарын статистик мэдээлэл боловсронгуй болсон байна.

6.1.4. аялал жуулчлалын салбарын хүний нөөцийн хөгжлийг хангах зорилтын хүрээнд:

6.1.4.1. аялал жуулчлалын салбарын хүний нөөцийн эрэлтэд нийцүүлэн сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулж, олон улсын түвшинд хүргэсэн байна;

6.1.4.2. аялал жуулчлалын хөтөч-тайлбарлагч, үйлчилгээний ажилтнуудын ур чадварыг үндэслэн зэрэглэл тогтоон, гэрчилгээ олгох үйл ажиллагааг нэвтрүүлсэн байна;

6.1.4.3. хүний нөөцийг бэлтгэж, давтан сургах, чадавхжуулах ажлыг зохион байгуулсан байна.

6.1.5. аялал жуулчлалын салбарын гадаад хамтын ажиллагаа, маркетинг сурталчилгааны ажлыг эрчимжүүлэх зорилтын хүрээнд:

6.1.5.1. дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллага болон олон улсын байгууллага, гадаад орнуудтай хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн, нийт 5 төсөл, хөтөлбөрийг хамтран хэрэгжүүлсэн байна;

6.1.5.2. Монгол Улсыг гадаад улс, орнуудад сурталчлах нэгдсэн төлөвлөгөөг баталж, хэрэгжүүлсэн байна.

6.1.6. дотоодын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд:

6.1.6.1. тусгай хамгаалалттай болон соёлын өвийн бүс нутгуудын аялал жуулчлалын нэгдсэн менежментийн төлөвлөгөөг баталж хэрэгжүүлсэн байна;

6.1.6.2. дотоод, гадаадын  жуулчдад зориулсан нийт 6 төрлийн мэдээллийн төвүүдийг байгуулсан байна;

6.1.6.3. аялал жуулчлалын салбарт мөрдөж байгаа стандартуудыг олон улсын жишигт нийцүүлэн шинэчлэн боловсруулж, хяналтын механизмыг сайжруулсан байна;

6.1.6.4. иргэдийн аялал жуулчлалын талаарх мэдлэг, боловсролыг нэмэгдүүлж, зөв зохистой аялах дадал, соёлыг нэвтрүүлсэн байна.

6.2. Хөтөлбөрийн үр дүнг дараах шалгуур үзүүлэлтээр хэмжинэ:

6.2.1. шинээр бий болсон бүтээн байгуулалт, байгууламжийн тоо;
6.2.2. хөтөлбөрийн хугацаанд Монгол Улсад ирсэн жуулчны тоо;
6.2.3. шинээр нэвтрүүлсэн аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүний төрөл, тоо хэмжээ;

6.2.4. сургалтад хамрагдсан аялал жуулчлалын салбарын мэргэжилтний тоо;

6.2.5. аялал жуучлалын салбарт хэрэгжүүлсэн төсөл, хөтөлбөрийн тоо.

Долоо. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ

7.1. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг зорилт, үйл ажиллагааны үр дүнгээр нь үнэлнэ.

7.2. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг дүгнэх шалгуур үзүүлэлтийг хөтөлбөрийн зорилт, үйл ажиллагаа тус бүрээр аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

7.3. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд аялал жуучлалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага жил бүр хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийнэ.

7.4. Аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явцын үнэлгээ, тайланг дараа оны I улиралд багтаан Засгийн газарт тайлагнана.

 

——–оОо——–

ОЛОН УЛСЫН АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ЁС ЗҮЙН ДҮРЭМ

 

Танилцуулга

Олон улсын аялал жуулчлалын дэлхийн ёс зүйн дүрэм /ОУАЖЁЗД/ нь дэлхийн аялал жуулчлалыг хариуцлагатай, тогтвортойгоор хөгжүүлэхэд ашиглах жишиг баримт бичиг юм.

Уг дүрэм нь урьд өмнө гарч байсан ижил төстэй тунхаглалууд, бусад салбарын холбогдох дүрэмд тулгуурлан, 21-р зууны эхэн үеийн шинэ тутам өөрчлөгдөж буй нийгмийн үзэл санааг нэмж тусгасан болно.

Хэдийгээр энэхүү баримт бичиг нь заавал дагаж мөрдөх хэм хэмжээ биш боловч дүрэмд тусгагдсан зарчмуудыг сайн дурын үндсэн дээр хэрэгжүүлэх механизмыг дүрмийн 10 дугаар зүйлд тусгасан. Хэрэв гишүүн улсуудад дүрэмд заасан механизмыг хэрэгжүүлэх, тайлбарлахтай холбоотой асуудлууд гарвал Олон улсын аялал жуулчлалын ёс зүйн хороо (WCTE)-той хамтран ажиллах боломжтой юм.

 

Түүх

1997 оны НҮБ-ын ДАЖБ-ын Ерөнхий ассемблейн тогтоолоор ОУАЖЁЗД -ийн анхны суурь тавигджээ. Уг тогтоолоос хойш нийт хоёр жилийн хугацаанд тусгай комисс байгуулагдаж, ДАЖБ-ын Бүсийн хороо, Бизнесийн хороо, ДАЖБ-ын Удирдах зөвлөлтэй зөвшилцсөний дүнд дүрмийн төслийг НҮБ-ын ДАЖБ-ын ЕНБД болон ДАЖБ-ын хуулийн зөвлөх нар боловсруулжээ.

1999 оны 4-р сард Нью-Йорк хотноо хуралдсан НҮБ-ын Тогтвортой хөгжлийн комисс уг дүрмийн үзэл баримтлалыг дэмжиж,  хувийн хэвшил, төрийн бус байгууллага, хөдөлмөрийн байгууллагуудаас нэмэлт санал цуглуулан дүрэмд тусгах хүсэлтийг тавьсны дагуу НҮБ-ын ДАЖБ-ын 70 гишүүн улсууд ба бусад олон байгууллагуудаас бичгэн зөвлөмжийг хүлээн авчээ. Ийнхүү маш өргөн хүрээний зөвшилцлийн дүнд бий болсон 10 үндсэн дүрэм бүхий уг баримт бичгийг 1999 онд НҮБ-ын ДАЖБ-ын Ерөнхий ассемблейн хурлаар санал нэгтэйгээр батлав.

2001 оны 12 сарын 21-ний өдөр НҮБ-ын A/RES/56/212 тогтоолоор НҮБ-ын Ерөнхий ассемблей нь Олон улсын аялал жуулчлалын ёс зүйн дүрмийг албан ёсоор тунхаглаж, хэрэгжилтийг гол хариуцах байгууллагаар ДАЖБ-ыг дэмжсэн юм.

 

Зүйл 1. Нийгэм болон хүмүүс хоорондын харилцан ойлголцол, хүндэтгэлд аялал жуулчлалын оруулсан хувь нэмэр

• Хариуцлагатай аялал жуулчлалын үндэс суурь цаашлаад үр дүн нь хүн төрөлхтний нийтлэг ёс суртахуун, үнэт зүйлс болон шашны ялгаатай урсгалууд, философын үзэл баримтлалууд, хувь хүний итгэл үнэмшлийн ялгаатай байдлыг хүндлэн, харилцан хүлээцтэй хандах явдал юм. Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэгч талууд, жуулчид нь бүх ард түмний, тэр дундаа үндэстний цөөнх болон уугуул иргэдийн соёл уламжлал, зан үйлийг анхаарч, тэдний үнэ цэнийг хүлээн зөвшөөрөх шаардлагатай.
• Аялал жуулчлалын үйл ажиллагааг тухайн хүлээн авагч бүс нутаг, улс орнуудын зан заншил, соёлын онцлогт уялдуулан, хууль журмын хүрээнд зохистойгоор эрхлэн явуулах шаардлагатай.
• Нэг талаас хүлээн авагч орны ард иргэд, нөгөө талаас тухайн орон нутгийн мэргэжилтнүүд тэдний аж байдал, амьдрал ахуйтай танилцахаар зочлон ирсэн жуулчдад өөрсдийгөө танилцуулан хүндэтгэн харьцах шаардлагатай. Зочлох найрсаг орчинг бий болгоход мэргэжилтнүүдийн мэдлэг, боловсрол, дадлага туршлага нь үнэтэй хувь нэмэр оруулна.
• Аялагч, жуулчдын аюулгүй байдал болоод тэдний эд зүйлсийг хамгаалах нь төрийн эрх бүхий байгууллагуудын үүрэг болно; Гадаадын жуулчид нь тодорхой эрсдэлд илүү эмзэг байдгийг харгалзан үзэж төрийн эрх бүхий байгууллага нь тэдэнд онцгой анхаарал хандуулах хэрэгтэй. Төрийн эрх бүхий байгууллага нь жуулчдын хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн мэдээлэл, урьдчилан сэргийлэлт, аюулгүй байдал, даатгал, тусламжаар хангах арга замыг цогцлоох шаардлагатай. Жуулчид болон аялал жуучлалын үйлчилгээ үзүүлэгчдэд аюул учруулах, бүх төрлийн аюул заналхийлэл, гадны халдлага, барьцаалах гэмт хэрэг үйлдэх болоод аялал жуулчлалын  байгууламж, соёлын болон байгалийн өвийг эвдлэн сүйтгэсэн бол тухайн улсын хууль, журмын дагуу хариуцлага үүрүүлдэг байх.
• Аялан жуулчилж буй жуулчин тухайн улсын хуулиар хориглосон гэмт хэргийн шинжтэй үйлдэл болон гэмт хэрэг үйлдэх ёсгүй бөгөөд тухайн орон нутгийн ард иргэдийг доромжлох, гэмтээх, орон нутгийн байгаль орчинд хор хохирол учруулж болзошгүй үйлдэл хийхээс зайлсхийх шаардлагатай; Аялагч, жуулчид нь хууль бус мансууруулах бодис, зэвсэг, эртний эдлэл, ховор ан амьтан болон аюултай болон тухайн улсын хуулиар хориглосон бараа бүтээгдэхүүн, бодисын худалдаанаас зайлсхийх шаардлагатай.
• Жуулчид, аялагчид нь зочлохоор бэлдэж буй орныхоо онцлог шинж чанаруудтай урьдчилан танилцах үүрэгтэй; тэд байнгын оршин суудаг орчноосоо гадуур аялахад дагалдах эрүүл мэнд, аюулгүй байдлын эрсдлийг тооцож, тэдгээр эрсдэлийг хамгийн бага байлгах үүднээс биеэ авч явах ёстой;

 

 Зүйл 2. Аялал жуулчлал нь олон нийтийн сэтгэл ханамжийн хэрэгсэл юм

• Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа нь амрах, тайвшрах, спорт, соёлын болон байгалийн хүртээмжтэй салшгүй холбоотой бөгөөд заавал урьдчилан төлөвлөж хувь хүн болон хамтын ажиллагаагаар хэрэгждэг. Бусад ард түмний соёлын ялгаатай байдал, ондоошилийг харилцан хүлээн зөвшөөрөх, танин мэдэх нь өөрийгөө хөгжүүлэх нээлттэй байх хамгийн чухал хүчин зүйл билээ.
• Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа нь хүйсийн эрх тэгш байдал, нийгмийн цөөнх, хүүхэд, хөгшид, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс, үндэсний цөөнх, уугуул иргэд болон хувь хүмүүст хүндэтгэлтэй хандаж хүний эрхийг дээдлэн, түгээж байх ёстой.
• Хүмүүсийг аливаа хэлбэрээр ашиглах тэр дундаа насанд хүрээгүй хүүхдийг бэлгийн мөлжлөгөд ашиглах нь аялал жуулчлалын үндсэн зорилгуудтай зөрчилдөж байгаа явдал бөгөөд аялал жуулчлалыг үгүйсгэж байгаа хэлбэр болно; олон улсын хууль тогтоомжид тусгагдсанаар ийм төрлийн үйл ажилгаатай улс болгон хүчтэйгээр тэмцэж хамтран ажиллах ёстой бөгөөд энэ төрлийн хэрэг үйлдсэн этгээдийг тухайн улсын хуулийн дагуу шийтгэх хэрэгтэй бөгөөд гадаадад зугтан гарсан тохиолдолд тухайн орны хуулиар шийтгэх хэрэгтэй;
• Шашин, эрүүл мэнд, боловсрол, соёлын болон хэл шинжлэлийн зорилгоор аялах нь аялал жуулчлалын ашигтай хэлбэрт тооцогдох бөгөөд дэмжлэг хүлээх эрхтэй;
• Аялал жуулчлалын нийгэм, эдийн засаг, соёлын салбарт үзүүлэх сайн болон сөрөг нөлөөг сургалтын хөтөлбөрт оруулах;

 

Зүйл 3. Аялал жуулчлал нь Тогтвортой хөгжлийн хүчин зүйл болох нь

• Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд оролцогч бүх талууд нь өнөөгийн болон ирээдүй хойч үеийн хүсэл эрмэлзэл, тэдний эрэлт хэрэгцээг хангах тогтвортой, тасралтгүй эдийн засгийн өсөлтийг хэрэгслээ болгон байгаль, хүрээлэн буй орчноо унаган төрхөөр нь хамгаалж үлдээх хэрэгтэй;
• Байгалийн нөөц баялгийг хадгалан хамгаалж ус, эрчим хүчийг хэмнэн, хог хаягдал үйлдвэрлэхээс зайлсхийхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг аялал жуулчлалын хөгжилд хувь нэмрээ оруулж буй бүх хэлбэрийн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийг орон нутгийн болон төрийн захиргааны байгууллагуудад давуу тал олгон урамшуулан дэмжих ёстой
• Аялал жуулчлалын хүрээлэн буй орчинд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулах, аялал жуулчлалын салбарын болон эдийн засгийн үр нөлөөг сайжруулахын тулд жуулчид болоод аялагчдын урсгалыг ээлжийн амралт, сурагчдын амралт, бүх нийтийн амралтын өдрүүдийг харгалзан үзэж хувиарлах хэрэгтэй.
• Аялал жуулчлалын дэд бүтэц болон аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд эко-систем ба биологийн олон янз байдлаас бүрдэх байгалийн өв, ховордсон ан амьтдыг хамгаалан хадгалах чиглэлүүд тусгагдсан байх ёстой; аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд оролцогч талууд, ялангуяа мэргэжлийн хүмүүс экологийн нарийн тогтоц бүхий эмзэг газруудад ажиллах үедээ үйл ажиллагаануудаа хязгаарлах, хязгаарлалт тавихыг харилцан зөвшөөрч байх ёстой. Үүнд: цөл, туйлын эсвэл өндөр уулын бүс, далайн эрэг, халуун орны ой, намгархаг газар, байгалийн нөөц газар эсвэл тусгай хамгаалалттай газар нутаг;
• Байгалийн аялал жуулчлал болон экотуризм нь нутгийн иргэд болон байгалийн өвийг хүндлэн, хадгалж хамгаалахад чиглэгдсэн байдаг бөгөөд энэ нь аялал жуулчлалын салбарыг баяжуулж, сайжруулахад дэмжлэг үзүүлдэг;

 

Зүйл 4.  Аялал жуулчлал нь хүн төрлөхтний соёлын өвийг хэрэглэгч болоод хөгжүүлэгч юм

• Аялал жуулчлалын нөөц нь хүн төрлөхтний соёлын өвд хамаарна. Ард иргэд, олон нийт өөрийн газар нутгийн өвтэй холбоотойгоор тодорхой эрх эдлэхийн зэрэгцээ үүрэг хүлээнэ.
• Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа нь ирээдүй хойч үедээ уламжлуулан үлдээх ёстой археологи, урлаг, соёлын өвийг хүндэтгэсэн бодлогыг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн байна. Аялагч, жуулчдад нээлттэй байх археологи, түүхэн дурсгалт газрууд, хөшөө дурсгал, бунхан, музей зэргийг хадгалах, шинэчлэхэд онцгой анхаарал хандуулах шаардлагатай. Хувийн өмчид хамаарагдах соёлын үнэт зүйл, хөшөө дурсгалт газруудыг эзэмшигчийн зөвшөөрөлтэй нийтийн хүртээл болгох, түүнчлэн шашны барилга байгууламж, эзэмшил газарт ард иргэдийн өдөр тутмын үйл ажиллагаа, шүтлэгийг хөндөхгүйгээр зочлох явдлыг дэмжих хэрэгтэй;
• Соёлын дурсгалт газрууд, тэдгээрт зочлохоос үүдсэн орлого, санхүүгийн эх үүсвэрийн тодорхой хувийг тухайн өвийг арчлах, хамгаалах, хөгжүүлэхэд ашиглах ёстой;
• Аялал жуулчлалын үйл ажиллагааны төлөвлөгөө нь бүхэлдээ соёлын уламжлалт бүтээгдэхүүн, гар урлал, ардын аман зохиолын ач холбогдолыг бууруулах бус харин тэдгээрт оршин тогтнох, цэцэглэн хөгжих боломжийг бүрдүүлсэн байна;

 

Зүйл 5. Аялал жуулчлал нь гадны аялагчдыг хүлээн авч буй улс орон, ард иргэдэд хүртээлтэй байх

• Орон нутгийн ард иргэд аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа, тэдгээрээс гарах эдийн засаг, нийгэм, болоод соёлын, тэр дундаа шууд болон шууд бус ажлын байрнаас бий болох ашгыг тэгш хүртэх ёстой.
• Аялал жуулчлалын бодлого нь тухайн бүс нутгийн хүн амын амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх, тэдний хэрэгцээг хангахад чиглэгдэн хэрэгжүүлэгдэх ёстой; Аялал жуулчлалд зориулсан амралтын газар, байрны төлөвлөлт, тэдгээрийн архитектурын хандлага, ашиглалт нь бүхий л байдлаар орон нутгийн эдийн засаг, нийгмийн хүрээллийг хамруулсан байх шаардлагатай; Ур чадвар эн тэнцүү байгаа тохиолдолд орон нутгийн ажиллах хүчинд давуу эрх олгох хэрэгтэй;
• Уламжлалт эдийн засгийн үйл ажиллагаа буурсан нөхцөлд аялал жуулчлал нь хөгжлийн ховор боломжийг илэрхийлдэг ба далайн эрэг, арлын нутаг дэвсгэрт тулгарч буй асуудлууд болон хөдөө орон нутаг, уулархаг бүсийн эмзэг газар нутгуудад онцгой анхаарал хандуулах хэрэгтэй;
• Аялал жуулчлалын мэргэжилтнүүд, ялангуяа хөрөнгө оруулагчид нь төрийн захиргааны байгууллагуудын тогтоосон журмаар удирдуулж, өөрсдийн бүтээн байгуулалтын төслүүд нь хүрээлэн буй орчин, байгальд хэрхэн нөлөөлж буйг судлах шаардлагатай. Тэд мөн ирээдүйн хөтөлбөрүүд, тэдгээрээс гарч болзошгүй эрсдэлт үр дүнгийн талаархи мэдээллүүдийг хамгийн ил тод, бодитойгоор хүргэх ёстой бөгөөд төслийн үр нөлөөнд өртөх хүмүүстэй харилцан яриа өрнүүлэх ёстой;

 

Зүйл 6. Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд оролцогч талуудын хүлээх үүрэг

• Аялал жуулчлалын мэргэжилтнүүд жуулчдын очих газар болон аяллын нөхцөл, байрлах нөхцөл байдлын талаарх мэдээллийг үнэн бодитоор жуулчдад мэдээллэх үүрэгтэй. Үйлчилгээний чанар, үнэ болон гэрээг нэг талаас зөрчсөн тохиолдолд төлөх санхүүгийн нөхөн төлбөр зэргийг багтаасан гэрээ болон түүний зүйл заалтууд нь үйлчлүүлэгчид ойлгомжтой байх нөхцлийг бататгах ёстой.
• Аялал жуулчлалын мэргэжилтнүүд аялагч, жуулчдыг хариуцах хугацаандаа тэдний аюулгүй байдал, ослоос урьдчилан сэргийлэх, эрүүл мэнд, хүнсний аюулгүй байдалд төрийн байгууллагуудтай хамтран анхаарал хандуулах ёстой. Тэд мөн даатгал, тусламжийн тохиромжтой тогтолцооны оршин тогтнолыг хангах ёстой; Үндэсний журмаар тогтоосон тайлагнах үүргээ хүлээн зөвшөөрч, гэрээний үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд шударга нөхөн төлбөр төлөх ёстой;
• Аялал жуулчлалын мэргэжилтнүүд хариуцлагынхаа хүрээнд жуулчдын соёл, оюун санааны хэрэгцээг хангаж, аяллын үеэр шашин шүтэх боломжийг олгох ёстой;
• Аяллыг зохион байгуулсан аж ахуйн нэгж дампуурсан тохиолдолд жуулчдыг буцаан авахад шаардлагатай механизмыг бий болгох, ингэхдээ уг механизмыг холбогдох улсуудын төрийн эрх бүхий байгууллагууд нь аялал жуулчлалын мэргэжилтнүүд болон холбоодуудтай хамтран бүрдүүлэх;
• Засгийн газар нь нэн ялангуяа хямралын үед өөрийн улсын иргэддээ хүнд хэцүү нөхцөл байдал, гадаад улсад аялахад учирч болзошгүй аюулын талаар мэдээлэх эрх эдэлж, үүрэг хүлээдэг. Ингэхдээ хүлээн авагч орнуудын аялал жуулчлалын салбар болон өөрсдийн оператор компаниудын ашиг сонирхлыг хөндсөн, үндэслэлгүй, хэтрүүлсэн байдлаар мэдээлэл хүргэхгүй байх үүрэг мөн хүлээнэ; Иймээс аялал жуулчлалын талаарх зөвлөмжийн агуулгыг  хүлээн авагч орны эрх баригчид холбогдох мэргэжилтнүүдтэй хамтран урьдчилан зөвшилцөх хэрэгтэй; Боловсруулсан зөвлөмжүүд аюултай нөхцөл байдал бий болсон газраар хязгаарлагдаж, өрнөж буй үйл явдалтай харилцан уялдаатай байна. Хэвийн байдалд эргэж ормогц зөвлөмж нь батлагдаж эсвэл хүчингүй болно.
• Хэвлэлийнхэн, ялангуяа аялал жуулчлалын төрөлжсөн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд, түүний дотор орчин үеийн цахим харилцааны хэрэгслүүд нь жуулчдын урсгалд нөлөөлж болзошгүй үйл явдал, нөхцөл байдлын талаар шударга, тэнцвэртэйгээр мэдээллэх ёстой. Тэд аялал жуулалын үйлчлүүлэгчдийг оновчтой, үнэн зөв мэдээллээр хангах үүрэгтэй ба орчин үеийн шинэ мэдээллийн технологийн харилцаа холбоог уг зорилгод тулгуурлан хөгжүүлэх шаардлагатай. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн адилаар цахим харилцааны хэрэгсэл секс аялал жуулчлалыг сурталчлах явдлыг хатуу хориглоно.

 

Зүйл 7.  Аялал жуулчлалын эрх

• Гариг эрхэсийн нөөц баялгыг нээж олох, ашиглахад шууд болон хувийн хандах боломж нь адил тэгш нээлттэй эрх байдаг. Үндэсний болон олон улсын аялал жуулчлалд өргөн цар хүрээтэй оролцох нь чөлөөт цаг тогтвортой өсч буйгийн хамгийн сайн боломжит илэрхийлэл гэж үзэж, түүний замд саад тотгор учруулах ёсгүй.
• Аялал жуулчлалын нийтлэг эрхийг Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалын 24-р зүйл, Эдийн засаг, Нийгэм, Соёлын Эрхийн тухай Олон Улсын гэрээ хэлцэлийн 7-р зүйлээр тус тус баталгаажуулсан ажлын цагийг тогтоосон боломжит хугацаа, цалинтай амралт зэрэг амралт, чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх эрхийн үр дүн гэж үзэх ёстой.
• Нийгмийн аялал жуулчлал, ялангуяа чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх, аялах, амрах боломжийг хөнгөвчлөх ассоциатив аялал жуулчлалыг төрийн эрх баригчдын дэмжлэгтэйгээр хөгжүүлэх ёстой.
• Гэр бүл, залуучууд, оюутан, ахмадын аялал жуулчлал болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн аялал жуулчлалыг дэмжих, хөнгөвчлөх хэрэгтэй.

 

Зүйл 8. Аялагчийн эрх чөлөө

• Жуулчид болон айлчид олон улсын эрх зүй, үндэсний хууль тогтоомжийн дагуу Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалын 13-р зүйлд зааснаар өөрсдийн улс орондоо ба нэг улсаас нөгөө улс руу шилжих эрх чөлөөнөөс ашиг хүртэх ёстой. Тэд хэт албан ёсны болон ялгаварлан гадуурхалгүйгээр дамжин өнгөрөх, буудаллах газрууд болон, аялал жуулчлал, соёлын газруудад нэвтрэх эрхтэй байх ёстой.
• Жуулчид болон айлчид дотоод, гадаад харилцаа холбооны бүх хэлбэрийг ашиглах боломжтой байх; орон нутгийн засаг захиргаа, хууль эрх зүй, эрүүл мэндийн үйлчилгээг түргэн шуурхай, хялбар авч байх; хүчин төгөлдөр үйлчилж буй дипломат конвенцийн дагуу эх орныхоо консулын төлөөлөгчидтэй чөлөөтэй холбоо тогтоох боломжтой байх;
• Жуулчид болон айлчид нь хувийн мэдээлэл болон бусад мэдээллийн нууцлалыг хадгалах, ялангуяа тэдгээрийг цахим хэлбэрээр хадгалахад тухайн улсын иргэдтэй ижил эрх эдлэх ёстой.
• Хилийн боомттой холбоотой захиргааны журам нь тухайн улсын бүрэн эрхэд хамаарах эсэх, эсвэл виз, эрүүл мэнд, гаалийн ёс дүрэм зэрэг олон улсын гэрээнд тусгагдсан эсэхээс үл хамааран аялах эрх чөлөөний дээд хэмжээг үзүүлэх, мөн олон улсын аялал жуулчлалд улам ойртох үүднээс аль болох нийцсэн байх ёстой.
• Зөвшөөрөл авсан улс орнуудын эдийн засгийн байдлын хувьд аялагчид аялахад шаардлагатай хөрвөх валютын зөвшөөрөл авах ёстой.

 

Зүйл 9.  Аялал жуулчлалын салбарын ажилчид, бизнес эрхлэгчдийн эрх

• Аялал жуулчлалын салбарын болон холбогдох байгууллагууд дахь цалинтай болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн үндсэн эрх нь үндэсний болон орон нутгийн захиргааны хяналтан дор холбогдох тодорхой хязгаарлалтуудыг харгалзан улсын гарал үүсэл болон хүлээн авагч орны аль алинд нь баталгаажуулсан байх ёстой.
• Аялал жуулчлалын салбарын болон холбогдох байгууллагууд дахь цалинтай болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид зохих ёсны анхан болон байнгын сургалтанд хамрагдах эрхтэй бөгөөд үүрэг хүлээдэг. Тэд хангалттай нийгмийн хамгаалал хүртэх ёстой. Ажлын байрны аюулгүй байдлыг аль болох хязгаарлах хэрэгтэй. Мөн уг салбарын улирлын чанартай ажилчдад нийгмийн халамжийн талаар тодорхой статус өгөх хэрэгтэй.
• Шаардлагатай мэдлэг, ур чадвар эзэмшсэн аливаа иргэн, хуулийн этгээд нь одоо мөрдөж буй үндэсний хууль тогтоомжийн дагуу аялал жуулчлалын чиглэлээр мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрхтэй байх ёстой. Ялангуяа жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн чиглэлээр бизнес эрхлэгч, хөрөнгө оруулагчид аялал жуулчлалын салбарт хууль эрх зүйн болон захиргааны хамгийн доод хязгаарлалтаар чөлөөтэй нэвтрэх эрхтэй байх ёстой.
• Цалинтай эсэхээс үл хамааран өөр өөр улс орны захирлууд болон ажилчдад санал болгосон туршлага солилцоо нь дэлхийн аялал жуулчлалын салбарын хөгжил дэвшилд хувь нэмэр оруулдаг. Холбогдох үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын конвенцын дагуу эдгээр хөдөлгөөнийг аль болох хөнгөвчлөх хэрэгтэй.
• Олон улсын биржүүдийн хөгжил, динамик өсөлтөд эв санааны нэгдлийн орлуулшгүй хүчин зүйл болох аялал жуулчлалын салбарын үндэстэн дамнасан аж ахуйн нэгжүүд өөрсдийн эзэмшдэг ноёрхогч байр сууриа ашиглах ёсгүй. Хүлээн авагч талд зохиомлоор тулгасан соёл, нийгмийн загварын хэрэгсэл болохоос зайлсхийх хэрэгтэй. Бүрэн хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх ёстой хөрөнгө оруулалтын болон худалдаа эрхлэх эрх чөлөөгөөр тэд ашиг орлогоо хэтрүүлэн буцааж авах, эдийн засагт оруулах хувь нэмрээ бууруулахаас зайлсхийж, өөрсдийгөө орон нутгийн хөгжилд оролцуулах ёстой.
• Үйлдвэрлэгч болон хүлээн авагч орны аж ахуйн нэгжийн хооронд түншлэл болон тогтвортой харилцаа тогтоох нь аялал жуулчлалын тогтвортой хөгжилд болон түүний өсөлтийн үр ашгийг эн тэнцүү хувиарлахад хувь нэмэр оруулдаг.

 

Зүйл 10.  Дэлхийн аялал жуулчлалын ёс зүйн дүрмийн зарчмуудыг хэрэгжүүлэх нь

• Аялал жуулчлалын хөгжилд оролцогч төрийн болон хувийн хэвшлүүд нь энэхүү зарчмуудыг хэрэгжүүлэх үүднээс хамтран ажиллаж, үр дүнтэй хэрэгжиж буй эсэхэд хяналт тавих.
• Аялал жуулчлалын хөгжилд оролцогч талууд нь олон улсын нийтлэг хууль дүрмийн хүрээнд олон улсын институтийн гүйцэтгэх үүргийг хүлээн зөвшөөрөх ёстой бөгөөд үүнд дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллага тэргүүн эгнээнд орно, мөн аялал жуучлалыг сурталчлах, хөгжүүлэх, хүний эрхийг хамгаалах, хүрээлэн буй орчин болон эрүүл мэндийн чиглэлээр мэргэшсэн төрийн бус байгууллагуудын ач холбогдлыг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.
• Аялал жуучлалын ёс зүйн дүрмийн хэрэгжилт болон тайлбартай холбоотой эсрэг санал байвал оролцогч талууд нь шударга гуравдагч талд хандах буюу дэлхийн аялал жуучлалын ёс зүйн хороонд саналаа хүргүүлнэ.